بحران‌های ارزی ایران در دهه ۹۰

رشد آرام نرخ ارز در سالهای منتهی به ۱۳۹۰ خبر از آرامش قبل از طوفان را می داد. ایجاد یک بحران که تا مدت ها اقتصاد را درگیر و معیشت مردم را تحت الشعاع قرار می داد. نخستین شوک ارزی در این دهه در سال ۱۳۹۱ اغازشد.

اقتصاد این دهه در مهر ماه و بهمن ماه ۹۱ نخستین و دومین شوک خود را تجربه کرد.

این فعل و انفعالات ارزی تا اواسط سال ۹۲ نیز ادامه یافت.

ابتدای دهه ۹۰ مصادف با تحریم های سفت و سخت امریکا در مقابل جمهوری اسلامی ایران بود.

ریچاردز مشاور تهدیدات مالی آمریکا(CIA) صراحتا اعلام کرد که جنگ با ایران بر روی صفحه ی شطرنج از چندی پیش آغاز شده است.

جنگ امروز میان ملت ها و دولت ها جنگ با سلاح نیست و تیری شلیک نخواهد شد.

ایالات متحده نظام ارزی و مالی ایران را هدف قرار داده است.با تحریم های شدید  ایران را تا  انزوای مطلق به پیش خواهد برد.

به گفته ی او با اعمال این تحریم ها ارزش ریال یک شبه تا ۴۰ درصد درمقابل دلار پایین می آید.

اعمال تحریم علیه ایران و منزوی کردن تجارت ایران و بانک مرکزی موجب کمبود شدید دلار می شود.

پایه اصلی مبادلات بین المللی است. ادامه این روند به کاهش ارزش پول ملی و به تبع آن افزایش زیاد قیمت تمامی کالاهای وارداتی و کالاهای تولید داخل به میزان وابستگی به مواد اولیه و کالاهای واسطه ای را شاهد خواهیم بود.

سیاست های بانک مرکزی و مصوبات مجلس در برنامه توسعه

ابر تورم ایجاد شده در ایران باعث ایجاد پول بدون پشتوانه در اقتصاد و نابسامان کردن بازار مالی که ایالات متحده برنامه ریزی کرده بود شد.

ایجاد یک پول غیر حقیقی وصرفا بهره ای که آثاری شبیه به خلق پول دارد در وضعیت آن روزهای کشور ما امری ویرانگر به شمار میرفت.

پول بدون پشتوانه ایجاد شده جذب بازار خدمات شد و قسمت اندکی از آن به بخش تولید انتقال یافت.

دلیل تحقق این امر را می توان در سود اوری بیشتر بازار خدمات و وابستگی بخش تولید به کالاهای واسطه ای و سرمایه ای توجیه کرد.

با افزایش قیمت دلار قیمت تمامی کالاهای واسطه ای و سرمایه ای کاربردی در تولید افزایش یافت.

صرفه اقتصادی برای عرضه کننده و توجیه اقتصادی عقلانی برای تقاضا کننده وجود نداشت لذا پول ایجاد شده که میان مردم و بانکها بود با هدف  حفظ سرمایه به بخش خدمات تزریق شد.

آمریکا که قصد ایجاد بی اعتمادی و جنگ داخلی برای متلاشی کردن اقتصاد ایران را داشت به هدف خود نزدیک تر شد.تا جایی که مقام معظم رهبری فرمودند سیاست های ایالات متحده در مقابل جمهوری اسلامی ایران هرگز تغییر نکرده است.

یک سیاست مخرب دیگر

اعمال برنامه پولی در سیاست پنجم توسعه منجر به تشدید این نابسامانی های ارزی شد.

کاهش نرخ سود سپرده ها،منع بازخرید اوراق مشارکت پیش از موعد که سودی حدود ۱ درصد بیشتر از سود سپرده ها داشت رغبت مردم از این بازار ها را کم کرد و پول آزاد شده جذب بازار ثانویه شد.

بازار ثانویه که آن روزها به ارز منحصر میشد با انبوهی از خریدارانی مواجه شد که برای حفظ ارزش پول خود به این بازار روی آوردند.

از تبعات این اتفاق افزایش قیمت ارز در بازار آزاد و ایجاد یک شکاف قیمتی بین نرخ ارز رسمی و نرخ ارز آزاد شد.

علت اصلی تغییر نرخ ارز در سال ۹۷

با قطعی شدن حضور ترامپ به عنوان رییس جمهور آمریکا نگرانی های مردم شدت گرفت.

ترامپی که مواضع ضد ایرانی خود را کاملا آشکارا بیان میکرد از همان ابتدا مشخص بود که پای پیمان برجام نخواهد ماند.

نا اطمینانی مردم از شرایط و انتظارات برای افزایش قیمت ارز منجر به هجوم بی رویه ی مردم به سمت بازار ارز شد.

پس قیمت ارز به طور چشمگیری افزایش پیدا کرد.همانطور که در سال ۹۱ یعنی شوک ارزی اول این دهه ارز رشد ۴ برابری را تجربه کرد و در سال ۹۷ نیز قیمت ارز از حدود ۴۲۰۰ هزار تومان تا ۲۰ کانال هزار تومان نیز افزایش یافت.

پس از مدت کوتاهی ۴ هزار تومان از حباب ارز خالی شد و امروز در کانال ۱۵ هزار تومان نوسان می کند.

باید دانست که قیمت حقیقی ارز نه آنچه که در بازار آزاد مبادله می شود است و نه ۴۲۰۰ تومان.

آنچه بلای جان این اقتصاد است تفاوت نرخ تورم واقعی جامعه جهانی و نرخ تورم کشور ماست که انباشته شده و تعدیل نمی شود.

به همین دلیل است که می گویند کشور ما حافظه تاریخی ندارد.گروهی این امر را به تراز پرداخت ها نسبت می دهند.

اما کالاهای وارداتی که با ارزهای مبادله ای وارد می شوند تنها ۸ درصد از سهم واردات را تشکیل می دهد و این موضوع نمی تواند تاثیر چندانی داشته باشد.

بنابراین انتظار می رود نرخ ارز به مرور تعدیل شده و به نرخ ارز واقعی نزدیک شود.

تحلیل کارشناسان راجب قیمت آتی ارز

گروهی می گویند همه چیز به تحریم های نفتی ۱۳ آبان و میزان همکاری جامعه بین الملل برای تحریم نفت ایران بستگی دارد.

گروهی این موضوع را چندان نگران کننده نمی دانند و عنوان میکنند ارز مورد نیاز از فروش نفت، به صورت حواله به کشورهای هم پیمان تامین شده و تحریم ها دور زده میشود.

با این حال با توجه به تغییرات لحظه ای قیمت ها پیش بینی اقتصاد کار ساده ای نیست و امیدواریم اقدامات موثر این روزهای بانک مرکزی امکان تعدیل نرخ ارزی را فراهم اورد.

سیاست هایی از قبیل دخالت مستقیم بانک مرکزی در بازار ارز با خربد دلار از دست مردم و تزریق مجدد به چرخه عرضه و تقاضا.کنترل بازار و اعمال سیاست های پولی و مالی.

یک مقایسه اجمالی بین ۲ بحران ارزی سال ۹۱ و سال ۹۷

آنچه که میان هر دو بحران ها مشترک است سایه ی سنگین تحریم ها و دشمنی ایالات متحده با جمهوری اسلامی  ایران است.

آنچه در این دوره از اهمیت بالایی برخوردار است حضور ایران در کشورهای عضو FATF  بوده و نام ایران از صدر لیست سیاه خارج شده است.

سیاست های بانک مرکزی نیز مانند آن دوره کاهش سود سپرده ها نیست و به دلیل حفظ ارزش پول ملی و جلوگیری از خروج ریال به افزایش نرخ بهره بانکی رو آورده است.

 

منبع : مجله اینترنتی همسنجی